ისტორია
ზამბარის მექანიზმიანი პირველი იარაღი შეიქმნა მეოცე საუკუნის 70–იან წლებში იაპონიაში. შემდეგ ბაზარზე გამოჩნდა აირის იარაღი, ხოლო შემდეგ კი ელექტრული. იაპონურ ფირმებს სულ უფრო აქტიურ კონკურენციას უწევენ ჰონგ-კონგის და ჩინური ფირმები. სადღეისოდ გავრცელებული იარაღის მოდელების უმრავლესობა ელექტრული მექანიზმით მუშაობს.
იარაღის ტიპები
ზამბარის მექანიზმიანი იარაღი
ეს არის აირსოფტის იარაღის ყველაზე ძველი სახეობა. თითოეული გასროლის შემდეგ საჭიროა იარაღის ხელით გადატენა. ჩახმახის დაშვების შემდეგ შეკუმშული ზამბარა თავისუფლდება და მისი პოტენციური ენერგია გამოიყენება ჰაერის დასაჭირხნად. ის კი თავის მხრივ უბიძგებს ტყვიას იარაღის ლულაშიდა ხდება გასროლა.
ზამბარის შესაკუმშად გამოიყენება სხვადასხვა მეთოდი. როგორც წესი, ის მიახლოებულია რეალურთან. მაგალითად, პისტოლეტის შემთხვევაში ხდება იარაღის ზემოთა ნაწილის ხელით უკან გადაწევა. სნაიპერული შაშხანის შემთხვევაში ხდება საკეტის ხელით უკან დაწევა. აქედან გამომდინარე, ავტომატური და ნახევრადავტომატური ცეცხლი შეუძლებელია.
ელექტრული ავტომატური იარაღი
ჩახმახის დაშვებისას ირთვება ელექტრული ძრავა რომელიც იკვებება სპეციალური აკუმულატორიდან. ნახევარწრის ფორმის კბილანა ეჭიდება დგუშს, რომელზეც ზამბარაა დამაგრებული და მას უკან ეწევა. ზამბარა იკუმშება. შემდეგ კი, როდესაც კბილანა ბოლომდე შეტრიალდება, დგუში თავისუფლდება, ზამბარა მიმართავს მას წინ, ცილინდრში. შეკუმშული ჰაერი ბურთულას მიმართავს წინ, ლულისაკენ და ხდება გასროლა.
ცხადია, ძირითადი პრინციპი ხელით გადატენვის მსგავსია, თუმცა ელექტროძრავა საშუალებას იძლევა რომ იარაღმა მიაღწიოს გასროლების დიდ სიხშირეს. შესაძლებელია როგორც ნახევრადავტომატური, ისე ავტომატური ცეცხლის წარმოება, წუთში 350–450 გასროლამდე (ზოგ შემთხვევაში 800–მდეც კი). არსებობს ამ პრინციპით მოქმედი შაშხანები, პისტოლეტები და ტყვიამფრქვევები
გავრცელებული იარაღის უმრავლესობა იყენებს ნიკელ–კადმიუმის ან ნიკელ–მეტალჰიდრიდის ბატარეებს, რომლებსაც გააჩნიათ სხვადასხვა ნაკლოვანებები: დაბალ ტემპერატურაზე არასტაბილური მუშაობა, მეხსიერება და სხვა. ამიტომაც მზარდ პოპულარობას იხვეჭს ლითიუმის ბაზაზე დამზადებული ბატარეები.
როგორც წესი, იარაღს შეძენისას მოჰყვება დამტენის ბლოკი, თუმცა ხშირად მოთამაშეები ამჯობინებენ უფრო მაღალხარისხოვანი დამტენების შეძენას, რაც ბატარეის ექსპლუატაციის ვადას ზრდის.
აირის იარაღი
გაზის იარაღი ტყვიებს აირის წნევით ისვრის, რომელიც მაღალი წნევის ბალონშია ჩატუმბული. აირი შეიძლება იყოს ნახშირორჟანგი, პროპანი მინარევებით (ე.წ. Green Gas).
Hop Up სისტემა
ეს სისტემა პირველად Tokyo Marui–ს იარაღებში გამოჩნდა. ლულაში მოთავსებულია რეზინის ბორცვი, რომელიც ტყვიას ჰორიზონტალური ღერძის მიმართ ბრუნვის მომენტს ანიჭებს, ფრენის დროს მეტი სტაბილურობის შენარჩუნების მიზნით. ეს კი თავის მხრივ უზრუნველყოფს სროლის სიშორის გაზრდას.
თანამედროვე იარაღებში შესაძლებელია ბორცვის ზომის რეგულირება, რაც მსროლელს საშუალებას აძლევს, ტყვიის ტრაექტორია მაქსიმალურად წრფივი გახადოს და ამით უზრუნველყოს სამიზნის დაზიანების უკეთესი სიზუსტე.
მჭიდები
ტყვიების მიწოდება იარაღში ხდება სპეციალური მჭიდებიდან, რომელიც ასევე ნამდვილი საბრძოლო მჭიდების ასლს წარმოადგენს, თუმცა ადაპტირებულია აირსოფტისათვის. არსებობს დაბალი, საშუალო და მაღალი ტევადობის მჭიდები. ტევადობიდან გამომდინარე, არსებობს გარკვეული განსხვავებები ტყვიების მიწოდების მექანიზმებში.
მცირე ტევადობის
ასეთი მჭიდები იტევენ არა უმეტეს 100 ბურთულისა. მოთამაშეები ასეთი მჭიდების გამოყენებას ძირითადად იმიტომ ამჯობინებენ რომ ის თამაშს მეტ რეალიზმს ჰმატებს. პისტოლეტის მჭიდები ყოველთვის მცირე ტევადობისაა. ბურთულების მისაწოდებლად გამოიყენება შეკუმშული ზამბარა.
საშუალო ტევადობის
ასეთი მჭიდები იტევენ 100–დან 200 ბურთულამდე. ერთი მხრივ, მათ გააჩნიათ იგივე უპირატესობა რაც მცირე ტევადობის მჭიდებს – შეკუმშული ზამბარა, რომელიც უზრუნველყოფს ტყვიების ერთმანეთზე მჭიდროდ მიჯრას და ამის ხარჯზე მოძრაობისას ხმაური არ ისმის. მეორე მხრივ, ტყვიების რაოდენობა უფრო მეტია და მჭიდის გამოცვლა უფრო იშვიათადაა საჭირო
დიდი ტევადობის
მჭიდებს, რომლებიც 200–ზე მეტ ბურთულას იტევენ, დიდი ტევადობისას ანუ ბუნკერებს უწოდებენ. მათში ბურთულები თავისუფლად ყრია, ხოლო მიწოდებას უზრუნველყოფს ხელით მოსამართი სპირალური ზამბარა, ან ელექტროძრავა. ასეთი მჭიდების უპირატესობა ისაა, რომ მათი დატენვა იშვიათადაა საჭირო. მთავარი ნაკლი კი მოძრაობისას ბურთულების ხმაურია.
ასევე ზოგიერთ კლუბში ან ღონისძიებაზე შესაძლოა დიდი ტევადობის მჭიდები აიკრძალოს ნაკლები რეალიზმის გამო.
რეალური ტევადობის
ასეთი მჭიდები იტევენ ზუსტად იმდენ ტყვიას, რამდენსაც შესაბამისი იარაღის რეალური ანალოგები. მაგალითად, M-16 ავტომატური შაშხანის მჭიდი შეიძლება იტევდეს 30 ბურთულას. ასეთი მჭიდები გამოიყენება სამხედრო სიმულაციების (MILSIM) დროს
იარაღის გაუმჯობესება
არცთუ იშვიათად, ახალბედა მოთამაშეები თამაშს იწყებენ ნაკლებად ხარისხიანი იარაღით. შემდეგ კი სურვილისამებრ შესაძლებელია მათი მოდიფიკაცია მახასიათებლების გასაუმჯობესებლად. როგორც წესი, გაუმჯობესება გულისხმობს გარკვეული დეტალების უფრო მაღალხარისხიანით შეცვლას. ასეთი ნაწილებს აწარმოებენ როგორც იარაღის მწარმოებლები, ისე სხვა კომპანიებიც.
ელექტრულ იარაღში ხშირია კბილანების და მთლიანად გადაცემათა კოლოფის (Gearbox) გამოცვლა, რადგან მათზე დიდი დატვირთვა მოდის სროლის დროს და იაფფასიანი დეტალები ხანგრძლივ ექსპლუატაციას ვერ უძლებენ. ეს პროცესი თითქმის ყოველთვის აუცილებელია ზამბარის გაძლიერებისას, რადგანაც შესაძლოა კოლოფმა ვერ გაუძლოს უფრო ძლიერი ზამბარისგან გამოწვეულ ძალვებს.
სროლის სიზუსტის გაუმჯობესების მიზნით შესაძლებელია ლულის შეცვლა უფრო გრძელი და წვრილი ვარიანტით. მაგალითად, იაფფასიანი მოდელის 6.08მილიმეტრი სიგრძის ლულა შეიძლება 6.03 მილიმეტრიანით ჩანაცვლდეს. ამ დროს ხშირია იმ ცილინდრის შეცვლა, რომელშიც დგუში ჰაერს ჭირხნის. მოკლელულიანი მოდელების ცილინდრებს შესაძლოა კედელში ერთი ან რამდენიმე ხვრელი ჰქონდეთ, ზედმეტი ჰაერის გამოსაშვებად. ლულის დაგრძელებისას მას მთლიანი ცილინდრით ცვლიან ხოლმე.
ასევე მნიშვნელოვანი პრობლემაა მექანიზმის ნაწილების ცვეთა, ამიტომაც გაუმჯობესებისას როგორც წესი ცნობილი მწარმოებლების მიერ გამოშვებულ ნაწილებს იყენებენ. აქედან გამომდინარე, არცთუ იშვიათად გაუმჯობესება თითქმის იგივე ან მეტ დაახარჯებთან იყოს დაკავშირებული, ვიდრე თვითონ იარაღის შეძენაა.
ენთუზიასტები ხშირად იყენებენ Youtube–სერვისს იმისათვის, რომ იარაღის გაუმჯობესების მსურველებს დეტალურად აუხსნან, როგორ უნდა დაიშალოს იარაღის ესა თუ ის მოდელი.
ბირთვული იარაღი
თავისუფალი ქართულენოვანი ენციკლოპედია ვიკიპედიიდან
ბირთვული იარაღი (ან ატომური იარაღი) – ფეთქებადი მოწყობილობა, რომელშიც ენერგიის წყაროს წარმოადგენს ბირთვული რეაქცია. ეს რეაქცია იყოფა ორ კლასად:
- ატომის ბირთვების დაყოფა
ამ კლასში გამოიყენება მძიმე ელემენტის ბირთვის გახლეჩის ეფექტი, რის შემდეგაც წარმოიქმნება ორი შედარებით მსუბუქი ელემენტის ბირთვი. მძიმე ელემენტებად, როგორც წესი გამოიყენება ურანი და პლუტონიუმი. ბირთვული რეაქციის ეს კლასი ეყრდნობა ე.წ. მასის დეფიციტის პრინციპს. ეს პრინციპი აღწერა ალბერტ აინშტაინმაფარდობითობის სპეციალურ თეორიაში. იგი გულისხმობს შემდეგს: ატომის ბირთვის შემადგენელი ნაწილაკებისენერგია, როდესაც ისინი ბირთვული ველის ზემოქმედებით ერთმანეთთან იმყოფებიან ბმულ მდგომარეობაში ნაკლებია ვიდრე ამ ნაწილაკების ენერგიების ჯამი, როდესაც ისინი იმყოფებიან თავისუფალ, არა ბმულ მდგომარეობაში. ამ რეაქციის განსახორციელებლად აუცილებელია რამდენიმე პირობის დაცვა. ასაფეთქებელი ნივთიერება (ურანი ან პლუტონიუმი. შესაძლებელია სხვა ნივთიერებათა გამოყენებაც, მაგრამ მთელი რიგი სირთულეების გამო, იარაღში გამოიყენება მხოლოდ ეს ორი) ხასიათდება ე.წ. კრიტიკული მასით. ეს ნიშნავს, რომ ბირთვულ რეაქციაში მონაწილეობს ნივთიერების დისკრეტული მასები. მაგალითად, ურანის პირველი კრიტიკული მასა არის 9 კილოგრამი. თუ იქნება მცდელობა აფეთქებულ იქნას 10 კილოგრამი, აქედან რეაქციაში შევა მხოლოდ 9 კილოგრამი, ხოლო 1 კგ უბრალოდ გაიფანტება და თანაც ხელს შეუშლის რეაქციის ეფექტურობას. შემდეგი პირობა მდგომარეობს იმაში, რომ რეაქციის დასაწყებად დიდი საწყისი ენერგიაა საჭირო. ამისათვის ურანის იდეალური ფორმის ბირთვს ათავსებენ ჩვეულებრივი ასაფეთქებელი ნივთიერების ზუსტად ცენტრში და აფეთქებენ. ამასთან ურანი უნდა იყოს გამდიდრებული და ძალიან სუფთა, მინარევებისაგან სრულად გაწმენდილი. ურანის გამდიდრება არის ძალიან რთული ტექნოლოგიური საკითხი და ნიშნავს ურანის დიდი მასიდან იზოტოპ U235-ს გამოყოფას. თვითონ რეაქცია მიმდინარეობს ჯაჭვური, იგივე ზვავის ეფექტის პრინციპით. ანუ ურანის ბირთვი დაშლისას გამოასხივებს ნეიტრონებს, რომლებიც თავის მხრივ ეჯახებიან ურანის სხვა ბირთვებს და ხლიჩავენ მას. ისინიც თავის მხრივ გამოასხივებენ ნეიტრონებს და ა.შ. სწორი დაგეგმარების პირობებში რეაქცია მიმდინარეობს დიდი, აფეთქების სიჩქარით.
- ატომის ბირთვების სინთეზი
ამ კლასს თერმობირთვული რეაქცია ქვია და მასში გამოიყენება მსუბუქი ელემენტის ბირთვების სინთეზის ეფექტი, რის შემდეგაც წარმოიქმნება ერთი შედარებით მძიმე ელემენტის ბირთვი. მსუბუქ ელემენტად გამოიყენება წყალბადის ბირთვი. ეს კლასიც ეყრდნობა მასის დეფიციტის პრინციპს. ამ რეაქციაში გამოიყენება წყალბადისიზოტოპები, დეიტერიუმი - "მძიმე წყალი" ან ტრიტიუმი - "ზემძიმე წყალი". წყალბადის ბირთვი ძირითადად წარმოადგენს ერთ ცალ პროტონს. მისი იზოტოპი დეიტერიუმი არის ერთი პროტონის და ერთი ნეიტრონის ბმა. წყალბადის იზოტოპი ტრიტიუმი არის ერთი ცალი პროტონის და ორი ნეიტრონის ბმა. ეს იზოტოპები იშვიათად გვხვდება ბუნებაში და მათი გარკვეული რაოდენობის მიღება ურთულესი ტექნოლოგიური საკითხია. რეაქციის არსი მდგომარეობს შემდეგში: წყალბადის ბირთვებს ენიჭება იმდენად დიდი ენერგია, რომ ურთიერთ შეჯახებისას ისინი გადალახავენ ბირთვული ველის წინააღმდეგობას და ჩაჭერილი ხდებიან მის მიერ, ხდება ბირთვების სინთეზი, მიიღება ჰელიუმის ბირთვი. ამ რეაქციის დროს გამოთავისუფლდება ნეიტრონი. ამ რეაქციის დროს გამოყოფილი ენერგია რამდენიმე თანრიგით აღემატება ბირთვების გახლეჩის რეაქციის ენერგიას. ამ რეაქციისათვის საჭირო ენერგიის მისაღებად მუშა ელემენტს (წყალბადს) ათავსებენ ბირთვული აფეთქების ეპიცენტრში.
ბირთვული იარაღის შექმნის ისტორია
ბირთვული იარაღის შექმნაზე მუშაობა დაიწყო მე-20 საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში. ამ სამუშაოებს საფუძვლად დაედო გასული საუკუნის დასაწყისში მომხდარი მთელი რიგი უდიდესი აღმოჩენები ფიზიკაში. ამ აღმოჩენებიდან განსაკუთრებით აღსანიშნავია ალბერტ აინშტაინის მიერ ნაჩვენები "მასის დეფიციტი", რაც გახდა ბირთვული იარაღის თეორიული საფუძველი. თუმცა გარდა ამისა იყო სხვა უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენებიც, მაგ. ერნესტ რეზერფორდისატომის მოდელი (1911 წელი) და სხვა. ბირთვული იარაღის შექმნის პრაქტიკული საფუძველი გახდა დიდი გერმანელი ფიზიკოსის, ოტო ჰანის მიერ 1938 წლის 17 დეკემბერს, ატომის ბირთვის გახლეჩა. სამართლიანობის გულისთვის უნდა ითქვას, რომ ოტო ჰანთან ერთად სამუშაოებში მონაწილეობდა ფრიც შტრასმანი და ლიზა მეიტნერი. ეს უკანასკნელი, ლიზა მეიტნერი, იყო ებრაელი და იგი შემთხვევით გადაურჩა საკონცენტრაციო ბანაკს, მან თავისი კოლეგების, განსაკუთრებით ოტო ჰანის ძალისხმევით მოახერხა გაქცევა შვედეთში. ბოლო, დაუდასტურებელი ინფორმაციით, ატომის ბირთვის გახლეჩვაში, მისი დამსახურება უფრო მეტი იყო, ვიდრე ოტო ჰანის. ამავე პერიოდში გამოქვეყნდა მთელი რიგი თეორიული კვლევების შედეგები, ექსპერიმენტების მასალები. ატომური იარაღის შექმნა რეალობად იქცა.
„პროექტი ურანი“
1939 წლის აპრილში ორმა გერმანელმა ფიზიკოსმა, პაულ ჰარტეკმა და ვილჰელმ გროტმა წერილი მისწერეს იმპერიის სამხედრო უწყებას. ამ წერლიში ისინი აცხადებდნენ, რომ ატომურ ფიზიკაში უკანასკნელმა მიღწევებმა შესაძლებელი გახადა ისეთი იარაღის შექმნა, როლის ძალაც ყოველგვარ წარმოდგენას აღემატებაო. 1939 წლის 26 სექტემბერს სამხედრო უწყების პროტექტორატის ქვეშ შეიქმნა ფიზიკოსებით დაკომპლექტებული ე.წ. "ურანის საზოგადოება". 1941 წლის სექტემბერში კი გერმანიამ დაიწყო "პროექტი ურანი". პროექტს ხელმძღვანელობდა გენიალური გერმანელი ფიზიკოსი, კვანტური მექანიკა ფუძემდებელი - ვერნერ ჰაიზენბერგი. დასაწყისში პროექტი ძალიან წარმატებულად მიდიოდა წინ, მაგრამ ამ პროექტის შესახებ მალევე შეიტყო მოკავშირეთა (მხოლოდ ბრიტანეთი და აშშ) დაზვერვამ. ამის შემდეგ ისინი მუდმივად და ენერგიულად უშლიდნენ ხელს პროექტის მიმდინარეობას. ათასობით ბომბდამშენის, დივერსიული ჯგუფების, ადგილობრივი იატაკქვეშეთის, პარტიზანების საშუალებით ინგრეოდა და ნადგურდებოდა ყველა ქარხანა, შენობა-ნაგებობა, რომელიც ოდნავ მაინც აღძრავდა ეჭვს, რომ ის "პროექტი ურანი"-სთვის შეიძლება ყოფილიყო გამოსადეგი. გარდა ამისა, აშშ ახორციელებდა ოპერაცია "ალსოს"-ს, რომელიც ითვალისწინებდა სპეცსამსახურების მეშვეობით ყოველგვარი ინფორმაციის მოძიებას გერმანული პროექტის მიმდინარეობის შესახებ. საბოლოოდ "პროექტი ურანი" ჩავარდა. მისი წარუმატებლობა განაპირობა რამდენიმე ფაქტორმა: 1. ეს სამუშაოები მოითხოვდა პროექტზე უდიდესი სამრეწველო კომპექსის მუშაობას. გერმანიის სამრეწველო კომპლექსი თითქმის მთლიანად გაანადგურა მოკავშირეთა ავიაციამ. 2. 1944 წლის გაზაფხულზე ჰაიზენბერგი მივიდა მომენტამდე, როდესაც კვლევები (იგულისხმება რეაქტორების, სპეციალური ქარხნების მშენებლობა და ა.შ.) უნდა გაგრძელებულიყო ორი თანაბარუფლებიანი, ნელი ნეიტრონების და სწრაფი ნეიტრონების მიმართულებით. თითქმის ყველა მიმართულებით არსებულ ათასობით კილომეტრიან ფრონტებს, სადაც ყოველ უბანზე უმძიმესი ბრძოლები მიმდინარეობდა, გერმანიის სამრეწველო რესურსები მოთხოვნების მხოლოდ ნაწილს აკმაყოფილებდა. ამის გამო ადოლფ ჰიტლერმა მიიღო გადაწყვეტილება პროექტი გაგრძელებულიყო მხოლოდ ერთი მიმართულებით და ეს მიმართულება ჰაიზენბერგს უნდა აერჩია. მან ალალ ბედზე გააკეთა არჩევანი და ნელი ნეიტრონების მიმართულება აირჩია. ეს მიმართულება მცდარი აღმოჩნდა. 3. პროექტის ფარგლებში მიმდინარე სამუშაობისათვის აუცილებელი იყო ე.წ. "მძიმე წყალი". მას აწარმოებდა ოკუპირებულ ნორვეგიაში, ქალაქ რიუკანთან მდებარე ჰიდროელექტრო სადგური და მასზე მიდგმული ქარხანა. იქ დაგროვილი "მძიმე წყლის" მარაგი, გერმანიაში ტრანსპორტირებისას, სონგდიოლის ტბაში ჩაძირა ნორვეგიელ პარტიზანთა ჯგუფმა ბრიტანული დაზვერვის მითითებით. შემდეგ ბრიტანეთის დაზვერვამ ჩაატარა მეორე მსოფლიო ომის შედევრად ცნობილი კომანდოსების ოპერაცია და აფეთქებული იქნა ქარხანა. მისი აღდგენის შემდეგ იგი 140 ბომბდამშენმა დაბომბა და მიწასთან გაასწორა. "პროექტი ურანი" დაიხურა.
No comments:
Post a Comment